Regelmatig publiceren wij over de collectieve gevaren die Nederlanders kunnen treffen:
Zoals met deze publicatie : LINK
In dat kader willen wij onze lezers deze publicatie van De Gelderlander  niet onthouden:

WATERSNOOD VAN JANUARI 1624
Het water stond tot in Amsterdam.
Het was een Nationale Ramp.

Nu, vierhonderd jaar later, is de dijkdoorbraak bij Tull en ’t Waal nog steeds niet vergeten. Niet alleen kán het opnieuw gebeuren, je kunt ook nog steeds sporen zien van de rampzalige watersnood. En na vier eeuwen brengt de antieke doorbraak ook een stel Amerikanen van de beurs in New York naar Utrecht, voor een bijzondere bijeenkomst.

Het is 2 januari 1624 en op de Lekdijk bij ‘t Waal staan de dijkgraaf en hoogheemraden van het waterschap vol afgrijzen te kijken naar een gapend gat waardoor het water stroomt. Wat te doen? De mannen besluiten te bidden tot God ‘om gratie en genade’. Maar nemen ook praktische maatregelen: er moeten hout en andere materialen komen om het kolkende water tegen te houden. En snel!
Met man en macht wordt er gewerkt, maar veel helpt het niet. Het water stroomt over akkers en weidegronden, door veestallen, huizen en dorpen. De stad Utrecht blijft grotendeels droog, maar tot in Amsterdam -waar de grachten bijna overstromen- merken ze de gevolgen. De schade is gigantisch. Boerderijen en woningen zijn kapot, bedrijven liggen stil, landbouwgrond is onbruikbaar.

Een van de tastbare overblijfselen
Vierhonderd jaar later is het contrast met de paniek van toen groot. Op een watertje achter de Lekdijk zwemmen eenden en de wind ruist door bomen en struiken. Toch is dit rustieke meertje een van de tastbare overblijfselen van de watersnood: we zien hier een zogeheten wiel, een kolk die ontstaat als een dijk doorbreekt en het water zich met zo grote kracht een weg baant dat de grond erachter weggespoeld wordt.

Het rivierengebied is vergeven van die wielen, en hier liggen er twee. We staan er naar te kijken samen met Clarion Wegerif en Willem van der Steeg, allebei werkzaam bij het waterschap Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. Eén van de kolken is ontstaan in 1624, weet Wegerif. ,,Er is wat discussie over welke precies, maar hoogstwaarschijnlijk die linkse.”
Het andere wiel is nóg ouder. Die stamt uit 1496. Wegerif weet waar ze over praat. Ze is adviseur cultuurhistorie en deed uitgebreid onderzoek naar de dijkdoorbraak. En stelde daar een 54 kilometer lange fietsroute over samen met de titel Sporen van de dijkdoorbraak in 1624 in Utrecht. Die voert niet alleen langs de wielen, een gedenksteen en een boerderij die toen onder water stond, maar geeft ook een inkijkje in het waterbeheer van de afgelopen eeuwen.

Kruiend ijs vormde een dam
Startpunt zijn de twee wielen langs de Lekdijk, even buiten ’t Waal. Hier ging het vaker mis, maar in 1624 waren de gevolgen dramatisch. De dijk was hier zwak en toen in de winter van 1623 op 1624 het ijs in de rivier ging kruien was er geen houden meer aan.

,,Rond die tijd lag het hoogtepunt van wat wel de Kleine IJstijd wordt genoemd”, zegt Wegerif. ,,Grote rivieren vroren dicht. Met kerst 1623 begon het te dooien. De schotsen hoopten zich op en vormden een ijsdam. Er kwam steeds meer smeltwater en toen de druk te groot werd begaf de dijk het.”

Op de website van het waterschap heeft Wegerif een tijdlijn gemaakt van wat er in de dagen, weken en maanden daarna gebeurde. Hoe geprobeerd werd achter het gat bij ’t Waal een ringdijk aan te leggen. Hoe die ook weer doorbrak en opnieuw werd gedicht. En hoe het water steeds meer steden en dorpen bereikte: Mijdrecht, Delft, Leiden… Zijn er doden gevallen? ,,Dat is niet te achterhalen”, zegt Willem van der Steeg.

Heel indrukwekkend
Van der Steeg is hoogheemraad (bestuurder) van de Stichtse Rijnlanden. Hij gaat onder meer over cultuurhistorie en waterbewustzijn. En kan zich goed voorstellen hoe het toen misging én dat natuurgeweld sterker is dan wat de mens bouwt. ,,Neem die foto’s van kruiend ijs op het IJsselmeer”, zegt hij. ,,Heel indrukwekkend hoe dat ijs steeds verder opstapelt.”

Van der Steeg draait er niet omheen: de kans is miniem, maar het is niet helemaal uitgesloten dat de Lekdijk ooit weer doorbreekt. Zeker nu het klimaat verandert en het steeds extremer wordt. En dat de gevolgen dan nóg rampzaliger zijn. ,,Met een economische schade die in de miljarden loopt en een ondergelopen gebied dat je jarenlang niet kunnen gebruiken. De infrastructuur is kapot en ook de stroomvoorziening zou uitvallen. Het water zou tot Schiphol komen.”
De kans dat dit doemscenario uitkomt is minimaal. Maar het is níet uitgesloten, zeggen Van der Steeg en Wegerif. En dus is het goed als mensen zich daar bewust van zijn. Dat kan bijvoorbeeld door te kijken op de website overstroomik.nl. Wie hier een postcode intikt, ziet hoe hoog het water komt rond de woning. En dat kan zomaar 2,5 meter zijn.

Het waterschap doet er alles aan om de dijken sterk te maken en te houden. Zo wordt de dijk aan de noordkant van de Lek tussen Schoonhoven en Amerongen de komende jaren verder versterkt.

Herstelkosten gedekt via Obligaties die nog steeds niet zijn afgelost
Vierhonderd jaar geleden moest er ook aan de dijk gewerkt worden. In september 1624 wordt opdracht gegeven het gat te dichten. Dat moet het voor die tijd enorme bedrag van 23.500 euro kosten. Om geld bijeen te brengen werden vijftig obligaties uitgegeven. De meeste obligaties zijn teruggekocht, maar er ligt er nog eentje in New York, in een kluis op Wall Street, bij de New York Stock Exchange. Dit is de oudste nog uitbetalende obligatie ter wereld en het waterschap moet er nog steeds rente over betalen.

Omdat dit jaar de doorbraak van 1624 officieel herdacht wordt, is besloten daar een bijzonder evenement van te maken. ,,Op 10 december komen mensen van de beurs van New York naar Utrecht”, zegt Wegerif. ,,In het gebouw aan het Janskerkhof 3, waar in 1624 de obligaties werden uitgegeven, betalen we de rente.” Er moet nog over ruim twintig jaar afgerekend worden. Het bedrag dat dan op tafel gelegd moet worden? Zo’n 300 euro.

Gaar het om een zgn. primaire waterkering, dan dekt de verzekering de schade nog steeds niet. En daarom vonden wij het nuttig om deze publicatie van De Gelderlander integraal aan onze lezers voor te leggen.

Heeft u interesse voor de illustraties en foto’s: LINK