De meest belangrijke veiligheidskwesties van dit moment zijn: digitale criminaliteit en de precaire economische situatie.

Dit blijkt uit de uiteenlopende visies van vijftig deskundigen die het CCV in het najaar van 2011 bevroeg over actuele veiligheidsvraagstukken en die zijn gepubliceerd in Trendsignalement 2012. Digitale criminaliteit

De aanpak van internetcriminaliteit wordt door twee ontwikkelingen bemoeilijkt:

• Ten eerste is er een opmars zichtbaar van digitale varianten van ‘klassieke’ delicten zoals diefstal, stalking, bedreiging en pesten. Dat roept vragen op zoals: hebben bestaande instrumenten nog voldoende relevantie voor de aanpak van deze problematiek? Dreigen we de wapenwedloop van cybercriminals te verliezen?
• Ten tweede doen zich vormen van online criminaliteit voor die geen offline evenknie kennen, zoals skimmen, identiteitsdiefstal en cyberaanvallen op digitale informatiesystemen. De vraag is of bij deze typen criminaliteit ook sprake is van nog grotendeels onbekende dader- en slachtofferprofielen. Deskundigen waarschuwen dat politie, justitie, particuliere beveiliging en hun veiligheidspartners niet adequaat kunnen optreden zonder kennis over de profielen.

De economische situatie

De onzekere economische situatie roept vragen op over de veiligheidsbeleving en de ontwikkeling van de criminaliteit, de objectieve veiligheid.

Een toename van problemen op het gebied van economische achteruitgang en de daaruit voortvloeiende maatschappelijke onzekerheid over de financiële toekomst werkt dempend op de veiligheidsbeleving: de subjectieve veiligheid.

Een negatieve economische situatie roept ook zorgen op over de objectieve veiligheid. Uit onderzoek blijkt tot dusver niet dat een achteruithobbelende economie een toename van veelvoorkomende criminaliteit ten gevolge heeft. Integendeel, in deze barre economische tijden is de criminaliteit in veel geïndustrialiseerde landen juist gedaald. Toch moet een stijging van vormen van veelvoorkomende criminaliteit zoals geweld, inbraak en diefstal, in de toekomst niet worden uitgesloten.

Het risico van maatschappelijke onrust kan groter worden als er een bredere kloof ontstaat tussen de inkomensposities en toekomstperspectieven van verschillende bevolkingsgroepen. Deskundigen waarschuwen bovendien dat de economische tegenspoed een negatieve impact kan hebben op investeringen in de veiligheidszorg.

Kansen en risico’s van sociale media

Meldingen via online veiligheidsplattegronden, websites en apps hebben oude, vertrouwde systemen zoals M. en Burgernet allerminst vervangen. Er is eerder sprake van een uitbreiding van het arsenaal aan informatietechnologieën dat veiligheidsprofessionals ter beschikking staat om gegevens over de lokale situatie te verwerken. Zo gebruikt een aantal politiekorpsen Twitter in combinatie met Burgernet.

Daarnaast kunnende sociale netwerken een nieuwe impuls geven aan burgerparticipatie en publiek-private samenwerking.
Deze positieve signalen betekenen niet dat de impact van sociale media op de Nederlandse veiligheidszorg eenduidig positief is.

Inmiddels is duidelijk dat er nieuwe veiligheidsrisico’s ontstaan naarmate criminele bendes de gemakken van sociale media ontdekken. De netwerksites blijken dan een vehikel om bijvoorbeeld overvallen, inbraken, diefstallen of rellen te kunnen voorbereiden.

Daarmee hebben het populaire crowdsourcing en crowdfunding er een crimineel broertje – crimesourcing – bij gekregen.

Bovendien kunnen sociale media zich tegen de politie richten, waarschuwen deskundigen. In 2010 bleek al uit onderzoek dat 60.000 personen in Nederland lid zijn van politie-haathyves.

Naarmate politie en justitie steeds vaker netwerksites gebruiken om verdachten op te sporen, krijgen criminele bendes meer instrumenten in handen om de activiteiten van opsporingsinstanties te monitoren. En dan zijn er nog de dreigtweets. De strijd tegen het verzenden van dreigementen via Twitter vereist kostbare politie-inzet. Bovendien kunnen burenruzies die via het wereldwijde web worden uitgevochten danig escaleren.

Netwerksites fungeren als bron van maatschappelijke betrokkenheid en collectieve wijsheid, maar kunnen ook de motor zijn achter onveiligheid en sociale verstoring.

Een laatste aandachtspunt bij het gebruik van sociale media in de veiligheidspraktijk is privacybescherming. Websites zoals www.veiligwonencheck.nl/inbrekers en www.boevenvangen.nl hebben veel weg van digitale schandpalen. Een pijnpunt daarbij is dat foto’s en video’s van verdachten zonder tussenkomst van politie en justitie op het internet worden geplaatst. Op die manier kan de overactieve inzet van sommige burgers om de veiligheid te verbeteren, ten koste gaan van de privacybescherming van andere burgers.

De balans tussen persoonsgegevensbescherming en veiligheid is juist in een tijd waarin internetcriminaliteit nieuwe veiligheidsrisico’s oproept uiterst pregnant. Er is vanuit dit perspectief dan ook geen enkele reden om op privacy – digitaal of anderszins – te bezuinigen.