De Nederlandsche Bank vindt dat de weerbaarheid van banken moet worden vergroot en heeft daarom besloten een ondergrens voor de risicoweging van hypotheekportefeuilles in te voeren. Deze maatregel was al eerder aangekondigd maar vanwege de coronacrisis opgeschort. Concreet betekent de maatregel dat Nederlandse banken samen tenminste 5 miljard euro extra in reserve moeten houden voor hun hypotheekportefeuilles.

Dat blijkt uit het vandaag verschenen Overzicht Financiële Stabiliteit (OFS) van DNB. Hoewel de economie zich vooralsnog voorspoedig herstelt van de pandemie, ziet DNB een aantal risico’s. Een daarvan is de overspannen huizenmarkt, waarover de toezichthouder nog altijd uiterst kritisch is. “Fiscale subsidies op de eigen woning werken prijsopdrijvend en zijn een belangrijke oorzaak van de hoge hypotheekschulden. Het is daarom van belang dat deze fiscale voordelen worden uitgefaseerd. Concreet betekent dit dat het eigenwoningvermogen geleidelijk moet worden overgebracht van Box 1 naar Box 3. Maatregelen die de vraag juist vergroten, zoals het verruimen van leennormen of het verstrekken van subsidies aan starters, leiden slechts tot verdere prijsopdrijving, en zijn daarom in de huidige situatie contraproductief.”

Oververhitting
Daar komt dus bij dat banken in hun risicoweging voor hypothecaire leningen nog steeds te weinig rekening houden met het systeemrisico van een correctie in de woningmarkt, terwijl oververhitting en risicovol leengedrag bij huizenkopers juist toenemen, aldus DNB. In 2019 kondigde de toezichthouder daarom al de invoering aan van een ondergrens voor de risicogewichten van hypotheken. Vanwege de coronacrisis is deze maatregel uitgesteld. Sindsdien zijn de door banken gehanteerde risicogewichten voor hypothecaire leningen alleen maar verder gedaald, aldus DNB, mede door de stijgende waarde van het onderpand. Tegelijkertijd is het systeemrisico in de woningmarkt nog verder toegenomen, door steeds sneller stijgende huizenprijzen en meer risicovol gedrag.

De maatregel gaat in per 1 januari 2022, mits het economische herstel van de pandemie doorzet zoals nu wordt voorzien. Het exacte bedrag van 5 miljard euro dat gemoeid gaat met de maatregel kan nog aangepast worden. Met de invoering van de maatregel verwacht DNB tevens de tijd te kunnen overbruggen totdat de nieuwe kapitaaleisen van het Bazel-III-akkoord worden ingevoerd.

Contracyclische kapitaalbuffer
DNB zal op een later moment ook overgaan tot een geleidelijke opbouw van de contracyclische kapitaalbuffer (CCyB), blijkt uit het OFS. Dit is een instrument om banken te beschermen tegen systeemrisico’s die ontstaan bij bovenmatige kredietgroei. Het instrument is een variabele opslag boven de minimum kapitaaleisen, die kan oplopen tot 2,5 procent van de risicogewogen activa, of eventueel nog hoger als de omstandigheden daartoe aanleiding geven. Om te bepalen wanneer invoering van een CCyB kan, kijkt DNB naar het economische herstel, de gezondheid van banken en de interactie met overheidsmaatregelen en maatregelen van toezichthouders in andere landen.

Het Overzicht Financiële Stabiliteit wordt op 2 juni in een openbaar gesprek in de Tweede Kamer toegelicht door DNB-president Klaas Knot.