De reactie van Jan Aikens op mijn column over de betaalbaarheid van advies (op delametelkaar.nl) gaat voorbij aan de essentie van mijn betoog.

We hebben het hier over de effecten van het provisieverbod. Doelstelling van die regelgeving was het wegnemen van (perverse) prikkels en het verhogen van de advieskwaliteit. De vraag die ik aan de orde stelde is of het provisieverbod ook leidt tot het niet meer (of minder) betaalbaar zijn van financieel advies. Dat kan met twee oorzaken te maken hebben:

1. Of de kosten voor financieel advies zijn hoger geworden;

2. Of de kosten mogen niet meer gespreid worden betaald.

In het provisiestelsel verdient het intermediair alleen geld als er daadwerkelijk een product wordt afgesloten. In het provisiemodel zit een vorm van subsidie waardoor de meer vermogende klant relatief veel betaalt en de klant met een kleine beurs naar verhouding minder. In het provisiemodel werden klanten door het intermediair niet (uitzondering daargelaten) alleen maar geadviseerd zonder dit te koppelen aan een product. In ieder geval niet tegen betaling. De betaalbaarheid van advies koppel ik dan ook aan producten. Hoewel het eigenlijk beter zou zijn als er meer geadviseerd wordt zonder koppeling aan een product. Maar dat wordt niet extra bemoeilijkt door het provisieverbod.

Ik vind het verder prima om de definitie van mensen die mogelijk geraakt worden door het provisieverbod op te rekken naar modale inkomens. Deze modale inkomens betaalden in het provisiesysteem, wellicht zonder zich dit te realiseren, voor advies bij het intermediair. Afhankelijk van de premiehoogte ook honderden tot duizenden euro’s. Die kosten werden verhoogd doordat verzekeraars de advieskosten voor het intermediair voorfinancierden. Soms tegen extreem hoge rentes overigens. Voor de consument was het lekker dat die advieskosten over de looptijd van de polis werden verspreid.

Nu zitten we in een nieuwe situatie. Consumenten moeten direct betalen voor het advies en kunnen dat maximaal spreiden over 2 jaar.

Onder druk van transparantie en concurrentie zijn de adviestarieven gemiddeld genomen behoorlijk gedaald. Dat hoeft niet te betekenen dat de consument met een kleine beurs, die nu niet meer wordt gesubsidieerd door de vermogende klant, ook goedkoper uit is dan vroeger. Maar of hij duurder uit is betwijfel ik.

Mijn vraag is of de situatie voor de consument met de kleine beurs nu echt verslechterd is ten opzichte van de situatie met provisie. Natuurlijk hebben ook deze mensen (of juist deze mensen) advies nodig. En advies kost nu eenmaal geld, dat was vroeger zo en is nu nog steeds zo. Maar hoe groot is de groep die advies echt niet kan betalen, ook niet gespreid over 24 maanden?

Bij een uitvaartverzekering gaat het om een adviestarief van gemiddeld 180 euro (zie dvd-onderzoek van collega columnist Henri Drost), dat is dus 7,50 euro per maand in de eerste 2 jaar.
Kun je dat echt niet betalen, wat ik mij heus voor kan stellen, dan moet je je afvragen of zij niet beter af zijn door zelf een product af te sluiten via internet (goedkoper) of dat deze groep zo’n product helemaal niet moet afsluiten. Ik snap dat dit geen gewenste situatie is, maar als je geen geld hebt voor advies moet je dan iets verzekeren wat niet tot de eerste levensbehoefte behoort? Datzelfde geldt voor een ORV of levensverzekering.

Een quickscan op internet leert dat de kosten van financieel advies rond een ORV per kantoor sterk verschillen. Sommigen kunnen het blijkbaar voor 250 euro, terwijl anderen het voor 1000 euro doen. Het niet kunnen betalen heeft mogelijk ook te maken met de hoogte van de gevraagde fee. Er ligt voor het intermediair een noodzakelijke uitdaging om efficiënter te gaan werken om daarmee ook de kosten te drukken.

Cruciaal is de vraag hoeveel consumenten die advies nu niet kunnen betalen, in het provisiestelsel wel door het intermediair bediend zijn met advies (maar feitelijk dus bemiddeling) over levensverzekeringen, pensioenen en ORV’s? Maar stel dat de groep consumenten die door het provisieverbod advies niet meer kan betalen groot is (misschien zit ik er helemaal naast), waarom gaat de branche dan niet zelf komen met kruissubsidie in het feesysteem als men zich zo druk maakt over die groep? Voor klanten tot een bepaald inkomensniveau wordt een lagere fee gerekend en voor andere klanten een hogere fee. Daar kan de AFM (en zeker niet enkele politieke partijen) niet tegen zijn lijkt me. Een andere optie is om te pleiten voor het langer dan 2 jaar kunnen spreiden van de advieskosten of het toch weer proberen van de grond te krijgen van een Neutraal financieringsinstituut. Maar dat jaagt de consument uiteindelijk op meer kosten, terwijl men al niks kan missen.

Of wil deze groep terug naar het systeem waarin een product moest worden verkocht aan de consument en waardoor er sturing (en kostenverhogende voorfinanciering) door verzekeraars plaatsvond?

Dr. Fred de Jong

(in reactie op de column De Jong bagatelliseert betaalbaarheid advies)