België kampt net als Nederland met lage spaarrentes. In een poging de banken in beweging te krijgen, gaf de minister van Financiën vorig jaar een ‘staatsbon’ uit: een eenjarige staatsobligatie met een hogere rente dan gemiddeld. Meer dan een half miljoen Belgen tekenden in. Inmiddels lijken de banken wakker geschud, maar een consumentenorganisatie is kritisch.

België heeft net als Nederland een klein aantal grootbanken die nauwelijks concurreren met elkaar. En dus dezelfde lage spaarrentes aanbieden. Reden voor de Belgische minister van Financiën Vincent van Peteghem om een signaal af te geven, en om burgers meer rente bieden op hun spaargeld.

Voor 22 miljard euro ingetekend

Zijn vorig jaar uitgegeven staatsbon bood een nettorendement van 2,81% en was daarmee een serieuze concurrent voor de banken. Wat meespeelde, was dat belasting op rente tijdelijk verlaagd was van 30 naar 15%. Er werd voor 22 miljard euro ingetekend.

Inmiddels is dit bedrag inclusief rente weer uitgekeerd en is een nieuwe campagne gestart. En het lijkt er inderdaad op dat banken in een concurrentiestrijd zijn verwikkeld. Ze bieden plotseling spaarproducten aan met rentes boven de 3%.

‘Banken hebben gevochten’

Minister Van Peteghem is tevreden. “De banken hebben echt moeite gedaan, hebben echt gevochten om die middelen van die staatsbon opnieuw bij zich te krijgen. En dat was natuurlijk de bedoeling van de hele operatie”, zei hij in het programma ‘Geld of je leven’ van de EO op Radio 1.

Jaloers op zuiderburen

Is de staatsbon een goed idee om over te nemen in Nederland? Econoom Rens van Tilburg zei in dezelfde uitzending jaloers te zijn op onze zuiderburen: “Bij ons speelt hetzelfde probleem, maar wat gebeurt er in Nederland? Hier wordt er een onderzoek gestart. Dat onderzoek is inmiddels klaar en het concludeert, wat eigenlijk iedereen al wist, dat er in Nederland geen echte concurrentie is tussen banken.”

Uitvoerder van het onderzoek, de Autoriteit Consument en Markt (ACM), spreekt van ‘stilzwijgende prijsafspraken’ tussen banken. De ACM – en Van Tilburg – pleiten voor aanvullende maatregelen. Via wetgeving, door acties van het ministerie van Financiën, maar vooral ook door de ACM instrumenten in handen geven om meer concurrentie af te dwingen.

Nieuwe staatsbon

De Belgische overheid geeft elke drie maanden een staatsbon uit, met wisselende looptijden. Op dit moment loopt een nieuwe campagne voor een staatsbon met een looptijd van een jaar. Maar nu tegen een lager rendement: 1,92%. Dit lagere bedrag is vooral te wijten aan het einde van het gunstige belastingregime. De schatkist hoopt dit keer 4 miljard euro op te halen.

‘Concurrentie is slechts schijn’

Consumentenorganisatie Testaankoop, het Belgische zusje van de Consumentenbond, is kritisch over het effect van de staatsbon en twijfelt of de wedloop tussen banken blijft. “Deze concurrentie is slechts schijn. Ten eerste zijn de goede tarieven alleen beschikbaar voor enkele nicheproducten: spaarobligaties en kortlopende termijnrekeningen. Op het gebied van spaarrekeningen, waar het grootste deel van het spaargeld van de Belgen op staat (275 miljard euro), blijven de tarieven mager. Afgelopen juni bedroeg het gemiddelde rendement op spaarrekeningen over het afgelopen jaar slechts 0,96%.

“Ten tweede is het onwaarschijnlijk dat de banken de goede tarieven die ze nu bieden in de toekomst zullen herhalen. Dit keer staat er 22 miljard op het spel. Maar over 3 maanden, bij de volgende campagne voor staatsobligaties, zullen er maar een paar miljoen vervallen en zullen de banken veel minder hard moeten vechten om ze terug te krijgen. Zeker als ze in de tussentijd het grootste deel van de 22 miljard die hen een jaar geleden ontglipte, hebben teruggekregen.”